© AcanskiS/Srdjan Acanski Radio-televizija Vojvodine
- Na trafikama širom Srbije pre dve nedelje počela je da izlazi DeAugustinijeva edicija Legendarnih kamiona. Za prvi broj izabran je model kamion FAP 2229 sa oznakom „Agrokomerca“, identičnog natpisa, naziva transportnog preduzeća, adresom i brojevima telefona, i ako prema navodima bivših zaposlenih Agrokomerc nikada nije imao ovaj tip kamiona.
U kolekcionarskim grupama na fejsbuku koje je ujedinila ljubav prema modelima u različitim razmerama, a najviše 1:43, od Vardara do Triglava a i šire, nastala je prava pomama za ovim modelom, pa cene neretko dostižu i 10 puta veći iznos nego što su na trafikama u Srbiji.
printscreen olyx.ba
Na modelu koji izlazi u razmeri 1:43 osim prepoznatljivog loga, nalaze se identični brojevi na koje su se prije četri decenije, u vrhuncu razvoja ovog ekonomskog giganta iz Velike Kladuše, javljali službenici na centrali u poslovnoj zgradi, u centru ovog gradića na krajnjem zapadu Bosne i Hercegovine.
printscreen olyx.ba
U daljem tekstu pozabavićemo se malo fenomenom Agrokomerca i njegovom uticaju na privredu tadašnje Jugosalvije.
Ovaj kraj je važio nekada za jedan od najsiromašnijh u bivšoj Jugoslaviji, da bi 60tih godina prošlog veka ovaj kraj doživeo veliki industrijski preobražaj koji će dugo izazivati divljenje, ali i zavist ostalih delova Jugoslavije, najviše BiH.
Temelj svega tj. “glavni krivac” za to je bio Agrokomerc, svojevremeno nastao iz ZZ “Velika Kladuša” / Agromerkantlija za 15tak godina tj. osamdesetih godina prošlog veka, u najvećoj ekspanziji prerastao je u impozantan agro-industrijski kompleks koji je imao preko 14.000 radnika, u kojem se radilo u tri smene.
Tvorac ovog ekonomskog čuda je kontraverzni Fikret Abdić, od milošte prozvan Babo, za neke polubog, za druge izdajnik i ratni zločinac. Siromašnim porodicama tog kraja dao je posao, kredite, stanove, stipendije za školovanje dece. Velika Kladuša bila je pokretač privrede, ne samo BiH, već i tadašnje Jugoslavije. Od Agrokomerca danas skoro da nije ostalo ništa, sve je devastirano i uništeno osim farme pilića koje radi, a od nekada poznatih brendova ostao je samo TOPS.
© AcanskiS/Srdjan Acanski Radio-televizija Vojvodine
Ali brojke su impozantne i za današnje vreme. Do kraja 1986. godine 14 RO-a i 36 OOUR-a, devet radnih zajednica i devet osnovnih organizacija kooperanata. Do kraja avgusta 1987. godine ,,Agrokomercˮ je izgradio 52 fabrike i 540 objekata farmi, stotine kilometara puteva i vodovodnih mreža i veliki broj raznih objekata, ukupne vrijednosti 3,6 milijardi USA $. te imao ugovore za izvoz hrane za Američku vojsku, kao i specijalne ugovore sa JNA za isporuke hrane. Zanimljivo je da je 1986. godine ,,Agrokomercˮ je proizveo 312.000 tona hrane, a svaki stanovnik bivše Jugoslavije (oko 23.000.000 stanovnika) godišnje je trošio 12 kg proizvoda ,,Agrokomercaˮ, u kojem se proizvodilo 948 različitih prehrambenih proizvoda. Sledi čuvena “Afera Agrokomerc” u kojoj nije dokazano ništa pa su svi sudionici pušteni. Nakon revitalizacije koja je izvršena 1988. godine, naredne godine 2/3 izvoza ide u Alžir .
Zahvaljući Agrokomercu V. Kladuša je izašla iz kruga izrazito nerazvijenih opstina u BiH i uvrstila se u krug razvijenih, sa natprosečnim društvenim proizvodom i zaposlenošću po stanovniku u BiH ali i Jugoslavije. Bilo je tu još dosta ideja koje nisu zaživele, poput sopstvenog fast fuda,. koje je prekinuo rat u BIH početkom 1992. godine.
Prema tadašnjoj organizaciji preduzeća i zakona o ZUR-u, sam Agrokomerc se vodio kao SOUR (Složena Organizacija Udruženog Rada) ispod koje su bili RO (Radne Organizacije), kao i OOUR (Osnovna Organizacija Udruženog Rada)
© AcanskiS/Srdjan Acanski Radio-televizija Vojvodine
OUR-om teretni saobraćaj je posedovao nekoliko stotina kamiona koji su prevozili široku paletu iz proizvodnih pogona u Velikoj Kladuši i susednim opštinama, na tržište od Slovenije do Makedonije ali i u inostranstvo. Izvoz „Agrokomerca“ za period januar/februar 1987. godine iznosio je 71 miliona dolara.
Tako da nimalo ne čudi izjava jednog bivšeg radnika Agrkomerca koju ću parafrazirati, „nakon svega sto je Babo uradio za nas, da nam je rekao da je nebo crveno, rekli bi jeste“….
© AcanskiS/Srdjan Acanski Radio-televizija Vojvodine
Da podsetimo Agrokomerc je imao i OUR putnički saobraćaj te je držao i nekoliko linija koji su vozili širom Cazinske krajine, pa bi ukoliko dodje do izdanja Legendarnih autobusa zanimljivo bilo videti i neki autobus Agrokomerca.
A zašto je za prvi broj izabran baš Nekadašnje “čedo” Fikreta Abdića, Agrokomerc , zna samo izdavač.
I za kraj, ovo nije igračka kako pojedni mediji navode, već kolekcionarski primerak, na samom proizvodu, amblaži piše da nije za mlađe od 14 godina.
© AcanskiS/Srdjan Acanski Radio-televizija Vojvodine
